Temel Sistem Bilgisi ve Yönetimi

Sistem Çekirdeği Hakkında Bilgi
uname -a
Sistem çekirdeği hakkında detaylı bilgi gösterir (çekirdek adı, ana makine adı, çekirdek sürümü, işletim sistemi vb.).
Ubuntu Sürümünü Kontrol Etme
lsb_release -a
Yüklü Ubuntu sürümü ve diğer dağıtım bilgilerini gösterir.
Bellek (RAM) Kullanımını Görüntüleme
free -h
Toplam, kullanılan, boş ve tampon/önbellek bellek miktarını insan tarafından okunabilir formatta gösterir.
Disk Alanı Kullanımını Görüntüleme
df -h
Dosya sistemlerinin disk kullanımını (toplam boyut, kullanılan, boş, kullanım yüzdesi) insan tarafından okunabilir formatta gösterir.
Çalışan Süreçleri Görüntüleme
top
Sistemdeki çalışan süreçleri gerçek zamanlı olarak gösterir. CPU ve bellek kullanımına göre sıralayabilirsiniz.
İpucu: Çıkmak için 'q' tuşunu kullanın. Daha gelişmiş alternatif olarak 'htop' komutunu kullanabilirsiniz.
Belirli Bir Süreci Arama
ps aux | grep "process_name"
Çalışan süreçler listesinde belirtilen "process_name" içeren süreçleri filtreler. Örneğin, Firefox süreçlerini görmek için "ps aux | grep firefox".
Bir Süreci Sonlandırma
kill PID
Belirtilen PID (Process ID) numarasına sahip süreci sonlandırır. PID'i ps aux veya top komutlarıyla öğrenebilirsiniz.
Bir Süreci Zorla Sonlandırma
kill -9 PID
Belirtilen PID'ye sahip süreci zorla (sinyal 9 - SIGKILL) sonlandırır. Normal kill komutu işe yaramadığında kullanılır.
İpucu: Dikkatli kullanılmalıdır, veri kaybına yol açabilir.
Sistemi Yeniden Başlatma
sudo reboot
Sistemi güvenli bir şekilde yeniden başlatır. sudo yönetici ayrıcalıkları gerektirir.
Sistemi Kapatma
sudo poweroff
Sistemi güvenli bir şekilde kapatır. sudo yönetici ayrıcalıkları gerektirir.

Dosya ve Dizin İşlemleri

Bulunduğunuz Dizini Görüntüleme
pwd
Mevcut çalışma dizininin tam yolunu gösterir.
Dizin İçeriğini Listeleme
ls
Mevcut dizindeki dosya ve dizinleri listeler.
Detaylı Dizin İçeriğini Listeleme
ls -l
Dosya ve dizinlerin izinleri, sahibi, grubu, boyutu, değiştirilme tarihi gibi detaylı bilgilerini listeler.
Gizli Dosyaları da Listeleme
ls -a
Nokta (.) ile başlayan gizli dosya ve dizinleri de listeler.
İnsan Tarafından Okunabilir Boyutlarla Listeleme
ls -lh
Detaylı listeleme yapar ve dosya boyutlarını KB, MB, GB gibi insan tarafından okunabilir formatta gösterir.
Yeni Bir Dizin Oluşturma
mkdir yeni_dizin
"yeni_dizin" adında bir dizin oluşturur.
İç İçe Dizinler Oluşturma
mkdir -p ana_dizin/alt_dizin
Gerekli ana dizinleri de oluşturarak "ana_dizin/alt_dizin" şeklinde iç içe dizinler oluşturur.
Dosya veya Dizin Kopyalama
cp kaynak_dosya hedef_dosya cp -r kaynak_dizin hedef_dizin
İlk komut "kaynak_dosya"yı "hedef_dosya" olarak kopyalar. İkinci komut -r (recursive) seçeneği ile "kaynak_dizin"in tüm içeriğini "hedef_dizin"e kopyalar.
Dosya veya Dizin Taşıma/Yeniden Adlandırma
mv kaynak_dosya hedef_dosya mv eski_dizin yeni_dizin mv dosya yeni_konum/
İlk iki komut sırasıyla bir dosyayı veya dizini yeniden adlandırır. Üçüncü komut dosyayı belirtilen "yeni_konum" dizinine taşır.
Dosya veya Dizin Silme
rm dosya rm -r dizin rm -rf zorla_silinecek_dizin
İlk komut "dosya"yı siler. İkinci komut -r (recursive) seçeneği ile "dizin" ve içeriğini siler. Üçüncü komut -rf (recursive ve force) seçenekleriyle "zorla_silinecek_dizin"i ve içeriğini sormadan zorla siler.
İpucu: rm -rf komutunu dikkatli kullanın, geri dönüşü yoktur!
Boş Dosya Oluşturma/Değişim Zamanını Güncelleme
touch yeni_dosya
"yeni_dosya" adında boş bir dosya oluşturur. Eğer dosya zaten varsa, son erişim ve değiştirilme zamanlarını günceller.
Dosya İçeriğini Sayfa Sayfa Görüntüleme
less dosya.txt
"dosya.txt" içeriğini sayfa sayfa görüntüler.
İpucu: Aşağı gitmek için boşluk çubuğu, yukarı gitmek için b, çıkmak için q kullanılır.
Dosya İçeriğini Görüntüleme
cat dosya.txt
"dosya.txt" içeriğinin tamamını ekrana yazdırır. Büyük dosyalar için uygun olmayabilir.
Dosyanın İlk Satırlarını Görüntüleme
head -n 10 dosya.txt
"dosya.txt" dosyasının ilk 10 satırını görüntüler. -n seçeneği ile satır sayısını değiştirebilirsiniz.
Dosyanın Son Satırlarını Görüntüleme
tail -n 10 dosya.txt
"dosya.txt" dosyasının son 10 satırını görüntüler. -n seçeneği ile satır sayısını değiştirebilirsiniz.
İpucu: tail -f dosya.txt komutu ile dosyanın sonuna eklenen satırları canlı olarak izleyebilirsiniz (log dosyaları için kullanışlıdır).
Dosya İzinlerini Değiştirme
chmod 755 dosya.sh chmod u+x dosya.sh
İlk örnek sayısal modda (755), ikinci örnek sembolik modda (sahibe çalıştırma izni ekleme) dosya izinlerini değiştirir.
Dosya Sahibi ve Grubunu Değiştirme
sudo chown kullanici:grup dosya.txt
"dosya.txt" dosyasının sahibini "kullanici" ve grubunu "grup" olarak değiştirir. sudo gerektirir.

Paket Yönetimi (APT)

Paket Listesini Güncelleme
sudo apt update
Sistemdeki kurulu paketler ve mevcut sürümleri hakkında bilgileri içeren paket listelerini depolarından günceller.
İpucu: Yeni paketleri kurmadan veya mevcut paketleri yükseltmeden önce bu komut çalıştırılmalıdır.
Yükseltilebilir Paketleri Listeleme
sudo apt list --upgradable
Sistemde güncellenebilecek paketlerin bir listesini gösterir.
Sistemdeki Tüm Paketleri Yükseltme
sudo apt upgrade
Sistemdeki tüm yükseltilebilir paketleri en son sürümlerine yükseltir.
Gerekli Bağımlılıkları da Yükleyerek Paket Yükseltme
sudo apt full-upgrade
Paketleri yükseltirken bağımlılıkları da yönetir. Çekirdek güncellemeleri gibi durumlarda daha güvenlidir.
Yeni Bir Paket Kurma
sudo apt install paket_adi
Belirtilen "paket_adi"ndaki paketi ve gerekli bağımlılıklarını sisteminize kurar. Örneğin, sudo apt install vim.
Birden Fazla Paket Kurma
sudo apt install paket1 paket2 paket3
Tek bir komutla birden fazla paketi kurar.